Μερικές ημερομηνίες σχετικά με τη Μονή Αγίας Τριάδος Χάλκης και τη βιβλιοθήκη της

• Το αργότερο το 1540 : η Μονή Αγίας Τριάδος επανιδρύεται στη νήσο Χάλκη από τον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Μητροφάνη Γ΄ (1565-1572, 1579-1580). Έκτοτε, σύσταση της βιβλιοθήκης.
• Ιανουάριος 1572 : πρώτος κατάλογος της βιβλιοθήκης.
• 1625-1626 : ο Thomas Roe επισκέπτεται τη βιβλιοθήκη· παίρνει στην κατοχή του κάποια χειρόγραφά της είτε για τον ίδιο, είτε για λογαριασμό άλλων (πρόκειται για τους κώδικες που βρίσκονται σήμερα στη Bodleian Library στην Οξφόρδη και στη British Library στο Λονδίνο).
• 1729 : ο François Sevin παίρνει στην κατοχή του αρκετά χειρόγραφα για λογαριασμό της Βασιλικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας (σήμερα στην BNF).
• 1772 : ανακαίνιση της Μονής επί ηγουμενίας Σαμουήλ του Κωφού.
• 1800 : ο Joseph-Dacre Carlyle παίρνει στην κατοχή του καινοδιαθηκικά χειρόγραφα (σήμερα βρίσκονται στη Lambeth Palace Library στο Λονδίνο).
• 1821 : πυρκαγιά στη Μονή.
• 1844: ανακαίνιση της Μονής Αγίας Τριάδος και έναρξη λειτουργίας της Θεολογικής Σχολής στις εγκαταστάσεις της.
• 1853 : ανέγερση πέτρινου κτηρίου το οποίο προοριζόταν για τη βιβλιοθήκη.
• 1894: σεισμός (καταστροφή της Μονής).
• Δεκαετία 1930 : μεταφορά των χειρογράφων της Χάλκης στο Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως.

Βασικές πηγές πληροφόρησης για το περιεχόμενο της βιβλιοθήκης σε διαφορετικές εποχές

• 1572 : συντάσσεται ένας κατάλογος των βιβλίων· σήμερα μας είναι γνωστός μόνο από ένα αντίγραφο του Stephan Gerlach, το οποίο αντέγραψε ο Martin Crusius : Tübingen, Universitätsbibliothek, Mb 37 (περί τα 130 βιβλία· κατάλογος στα ελληνικά).
• 1677: περιγραφή τμήματος της βιβλιοθήκης από τον John Covel (19 χφφ · στα αγγλικά).
• Πριν το 1713 : μερικός κατάλογος ο οποίος χρησιμοποιήθηκε από τον Bernard de Montfaucon και δημοσιεύθηκε στη Bibliotheca bibliothecarum, Παρίσι, 1739, σελ. 1330-1332 (7 χφφ · στα γαλλικά).
• 1777: περιγραφή κάποιων βιβλίων από τον Domenico Sestini (περί τα δέκα χφφ · στα ιταλικά).
• Περί το 1840 : κατάλογος του Μηνά Μηνωίδη :  Paris, suppl. gr. 755, φφ. 94-97v (140 χφφ· στα ελληνικά).
• 1862 : κατάλογος του Θ. Κυριακίδου (δεν ευρέθη· στα ελληνικά).
• 1908 : μελέτη των αγιολογικών χειρογράφων (A. Ehrhard, 33 χφφ · στα γερμανικά).
• 1914 : κατάλογος των αγιολογικών χειρογράφων (H. Delehaye, « Catalogus codicum hagiographicorum graecorum bibliothecae Scholae theologicae in Chalce insula », Analecta Bollandiana, 44, 1926, σελ. 5-63 ; « Ad Catalogum codicum hagiographicorum graecorum bibliothecae Scholae theologicae in Chalce insula supplementum », Analecta Bollandiana, 46, 1928, σελ. 158-160: 30 χφφ· στα λατινικά).
• 1956 : κατάλογος του Αιμ. Τσακόπουλου (147 ταξινομικοί αριθμοί, 139 χφφ παρόντα · στα ελληνικά).
• 1962 : δημιουργία μικροφίλμ από το Dumbarton Oaks (139 χφφ παρόντα).

Κατάσταση της βιβλιοθήκης

140 χειρόγραφα της βιβλιοθήκης της Αγίας Τριάδος φυλάσσονται σήμερα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, του οποίου αποτελούν μία από τις βασικές συλλογές, την Αγία Τρίαδα-Hagia Trias (μαζί με εκείνες της Μονής της Παναγιάς Καμαριώτισσας και της Θεολογικής Σχολής).

Παράλληλα, γύρω στα πενήντα χειρόγραφα που ανήκαν άλλοτε στην Αγία Τριάδα βρίσκονται σήμερα διάσπαρτα σε πολλές βιβλιοθήκες της Ευρώπης και της Αμερικής : Bibliotheca Apostolica Vaticana (Βατικανό), Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος (Αθήνα), British Library (Λονδίνο), Lambeth Palace Library (Λονδίνο), Bodleian Library (Οξφόρδη),  Bibliothèque Nationale de France (Παρίσι), Άθως, Μονή Ιβήρων (Ελλάδα), Princeton, University Library (ΗΠΑ), ÖNB (Βιέννη).

Περαιτέρω πληροφορίες

Για μία λεπτομερέστερη περιγραφή της ιστορίας της βιβλιοθήκης, παραπέμπουμε στο άρθρο του Matthieu Cassin, με τίτλο "Bibliothèque de la Sainte-Trinité de Chalki", που αναρτήθηκε στο ιστολόγιο «Χειρόγραφα στη Μεσόγειο» του ιστότοπου Hypotheses.org.

 

"ἡ βίβλος αὕτη πέφυκε τῆς παντουργοῦ τριάδος". Χαρακτηριστικό κτητορικό σημείωμα των χειρογράφων της Αγίας Τριάδος Χάλκης.